Hazırlayan: Berna JOLLIFFE
Büyük Patlama (Big Bang), maddenin yapısı ve maddeyi bir arada tutan kuvvetlerin araştırıldığı Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi CERN‘de ‘çekiç sesleri…’ Büyük Hadron Çarpıştıcısı (LHC) elden geçiriliyor; 150 kişi Büyük Hadron Çarpıştırıcısı’nın süper iletken mıknatıslarının yenilenmesi ile yoğun mücadele içinde… Bir başka deyişle, Büyük Hadron Çarpıştırıcısı’nın sağlamlaştırılmasında yol yarılandı…
Büyük Hadron Çarpıştırıcısı o kadar büyük ve sofistike bir makine ki, en küçük değişiklik veya tamir için çalışanlara inanılmaz oranda iş çıkıyor.
İkinci uzun durdurulma (LS2) süresinde ekipler, hızlandırıcının süper iletken çift diyotlarının elektrik yalıtımını sağlamlaştırmak için ciddi bir çalışma başlattı ve bu çalışmalar hızla devam ediyor.
Büyük Hadron Çarpıştırıcısı’nın 1 değil, 2 deği, tam 1232 süper iletken iki kutuplu mıknatısı var.
Her birinde tek tek yükseltme yapmak ve diyotlarını yenilemekle uğraşıyor bu 150 kişilik ekip. 70.000’e yakın görevleri var. İşler yarı yarıya tamamlandı.
Devasa cihazın 154 mıknatıslı sekiz kesiminden biri şu an kapalı ve son sızıntı testleri yapılıyor.
Diğer yedi kesimde çalışmalara devam ediliyor, ekipler günde on bağlantı takviyeli hızda çalışıyor. Bu çalışma daha büyük bir projenin parçası, projenin adı DISMAC (Diyot yalıtımı ve süper iletken mıknatıs güçlendirme).
Proje kapsamında Büyük Hadron Çarpıştırıcısı’na elektrik veren araçlarda ve şu anki kablolarda tadilat operasyonu ve mıknatısların yenilenmesi var.
22 mıknatıs yenilendi bile, vakum haznesinin parçaları olan ikisi ise ışın ekranı değişikliği için tamamen çıkarıldı.
Tüneldeki tüm araç gereçler üzerinde fazlasıyla yenileme ve bakım yapıldı, vakum, ışın aletleri ve teknik altyapıya kadar her köşesi elden geçti ve geçmeye devam ediyor.
BÜYÜK HADRON ÇARPIŞTIRICI NEDİR?
LHC: Dünyadaki en büyük çarpıştırıcı olan Büyük Hadron Çarpıştırıcısı (Large Hadron Collider, LHC), 2000 yılında faaliyeti sona eren Büyük Elektron-Pozitron Çarpıştırıcısı (Large Elektron-Positron, LEP) yerine inşa edilmiştir. Çevresi 26.659 metredir (yaklaşık 27 km) ve yer yüzeyinden 100 metre derinliktedir. LHC’de çok yoğun iki proton demeti 14 TeV’lik (14×1012 eV) kütle merkezi enerjisinde çarpıştırılacaktır. Proton demetleri vakum (10-13 atm) altında ışık hızına yakın bir hızda (ışık hızının %99,99’u kadar) çarpışacaklar ve her saniyede yaklaşık 600 milyon çarpışma meydana gelecektir.
Sistem, süper iletken teknolojisi kullanarak mutlak sıfırın hemen üstünde -271 °C’de çalışacaktır. Bu, dünyada erişilmiş en yüksek çarpışma enerjisi olacaktır, dolayısıyla bu sayede maddeyle ilgili bugüne kadar bilinmeyenlerin gün ışığına çıkması mümkün olacaktır. Yüksek enerji fiziği araştırmalarında bir çığır açılacak, mevcut teorilerin aradığı birçok sorunun cevabı, evrenin oluşumu da dâhil olmak üzere, CERN’de yapılacak deneylerden elde edilecektir. (Kaynak: Türkiye Atom Enerjisi Kurumu)
Fotoğraflar: CERN
BAĞLANTILI HABER VE MAKALELER: BIG BANG’İN SIRRINA BİR ADIM DAHA ATILDI…
