AŞIRI IŞIKLANDIRMADAN YILDIZLARI KAYBEDİYORUZ

Şubat ayını bitiriyoruz… Yaşadığım İngiltere’de bu ay icinde, özellikle 21-28 Şubat tarihleri arasında gözler Orion’daydı.

Orion’da kaç yıldız gördünüz?

Çevreci bir dernek, websitesinde halkı yıldız saymaya davet etti. Cevap hepimiz için önemli.

Websitesine bakarsanız, özellikle kış aylarında göklerdeki en parlak takım yıldızı Orion’daki çıplak gözle görülen yıldızları saymanızı ve sonucu aynı sayfada kolayca bulacağınız linke kaydetmenizi istiyor. Bu veriye niye gerek duyuldu?

Geçtiğimiz yıl Orion’daki en parlak yıldız Betelgeuse (İkizlerevi; Avcı Takımyıldızı’nda yer alan kırmızı dev yıldız) ihtişamını kaybedip sönecek seviyeye ulaştı. Gökbilimcilere göre bir olasılığa göre bu sönüklük yıldızın patlama noktasına geldiğine işaret olabilir… Ya da bu takımyıldızındaki diğer yıldızlara da dikkat edersek tamamen eski ihtişamını kaybetme sebebi toplanan veriler sonucunda ortaya çıkacak ışık seviyelerine. Yani suç bizde!

İngiltere’de 2015 yılında Amerikan hava uydusu verileri kullanılarak ‘gece gökyüzü kalitesi’ ölçümü yapılmıştı ve bazı bölgelerdeki ışıklandırma artısı sebebiyle gökyüzünün eski berraklığına gölge düşürecek seviyede ışık kirliliğine maruz kaldığı ortaya çıkmıştı.

Işık kirliliğinin gökyüzündeki yıldızların sönük görülme sebeplerinden biri olduğunu biliyoruz ama bunun yanısıra Dünya ile gökler arasında yaşayan canlılar için de büyük bir tehlike. İngiltere’de gökyüzü haritalarına baktığımızda %22’si ışık kirliliğinden uzak, yani görüntü pırıl pırıl. Galler % 57, İskoçya % 77 berrak gök seviyesine sahip…

Aşırı ışıklandırma yüzünden yıldızları kaybediyoruz. Nüfus dağılımına bakarsak, İskoçya’da çok berrak görüntü alınma sebebi az ışık kirliliğine maruz olması…

İstenmeyen sonuçlar sadece ışıklandırma sayısından doğmuyor, sokak lambalarının açıları bile etkili. Şehir ışıklarından uzakta karanlık bir bölgede gece gökyüzünde 3000 yıldız görme ihtimaliniz yüksek, ama insan yerleşiminin yoğun olduğu bölgelere yaklaşır yaklaşmaz parlak ışıklandırılmış binalar, sokak lambaları, reklam panoları derken aynı gökyüzünde şansınız varsa iki düzine yıldız sayabilirsiniz.

Araştırmalar ışık kirliliğinin insan sağlığına ciddi etkileri de var. Gece sokaktan yatak odalarımıza yansıyan ışık seviyesi uyku düzenimizi bozuyor.

150 yıl önce ampülün icadından günümüze yapay ışık evlerimizi, sokaklarımızı ve gökleri ışıklandırıyor- ama istenmeyen sonuçları maalesef biraz geç farkedildi.

İki yıl önce çocuklarda çevreyi koruma bilincini artırma umuduyla yazdığım oyunumda da değindiğim bu konu şimdilik veri toplayıp etkilerini kaydetmekle sınırlı gibi görünse de bilinçli toplumların çalışmaları ile negatif etkilerinin azaltılmasına devam edileceğinden eminim.