Rusya’nın ABD’yi “uzayı özelleştirmekle” suçlaması haklı bir isyan mı? ABD istediği yasayı çıkartıp Ay’da maden arayabilir mi? Bir ABD şirketi, Ay’da çok kıymetli maden bulsa, çıkan mal kimin olacak; Şirketin mi? ABD’nin mi? Tüm insanlığın mı?
ABD Başkanı Donald Trump’ın “Ay’da üs” ve “Ay’da madenciliğin” önünü açan 13 sayfalık belgeyi imzalamasının ardından sorular havada uçuşuyor. Dünya basını tartışıyor: “ABD istediği gibi yasa çıkartıp uzayda istediğini yapabilecek mi?” Spacemag Türkiye olarak hemen bu tartışmayı, uzay hukukçusu Avukat Nazlı Can’a sorduk: “Rusya’nın ABD’yi “uzayı özelleştirmekle” suçlaması haklı bir isyan mı?” İşte cevabı:
“RUSYA, UZAY MADENCİLİĞİNE KARŞI DEĞİL”
“Rusya ile Amerika arasındaki uzay yarışı ilk günden beri var. Evet, Amerika’nın uzayda madencilik, uzayda askeri faaliyetler ve uzay turizmi gibi konularda ciddi planları var. Ancak Rusya da madenciliğe karşı çıkıyor diyemeyiz. Rus iç hukukunda uzay madenciliği ile ilgili Amerika’nın yaptığı gibi bir düzenleme yok ancak daha geçtiğimiz yıl Rusya Federasyonu Başbakan Yardımcısı Tatyana Golikova, Lüksemburg ile beraber uzay madenciliği yapmak için anlaşma yapma yönündeki isteklerini söyledi. Dolayısıyla Rusya madencilik faaliyetlerine tamamen karşı demek doğru olmaz.”
Avukat Nazlı Can.
“UZAYDA ASKERİ ÜS YASAK”
Peki, “ABD istediği yasayla Ay’da maden arayabilir mi?” İstanbul Barosu Havacılık ve Uzay Hukuku Komisyonu Başkanı olan Nazlı Can şunları söyledi: “Amerika tarafı olduğu uluslararası düzenlemelere uygun istediği yasayı çıkarabilir elbet. 2015’teki çok tartışılan Uzay Yasası’nda da sarih bir şekilde zaten uluslararası hukuka riayet edilmediği ya da Amerika’nın uzayda egemenlik hakkı iddia ettiği şeklinde değerlendirilmemeli diyor. Uzayda bilimsel faaliyetler, araştırma vs mümkün, bu esnada Uzay Anlaşması uyarınca diğer ülkelerin mukabil menfaatlerini de gözetecek ve söz konusu faaliyetlerin yer yüzünde kirlenme veya sair zarar vermesinden kaçınacaktır.“
“Dolayısıyla bilimsel faaliyetler yapmak için üs kurmasında ve buradaki kaynakları araştırmasında herhangi bir hukuka aykırılık yoktur. Ya da başka gezegenlere gidilmesi için Ay’ın üs olarak kullanılması da gündemde bu görevler için oradaki kaynaklar kullanılabilir ama bunun dışında kaynakların satımı vs konusu halen tartışmalı. Yoksa bilimsel amaçlarla üs kurmak serbesttir bir askeri üsten farklı olarak… Çünkü askeri üs kurulması açık olarak yasaklanmıştır ki o da yani uzayın askeri kullanımı da tartışmalı bir konudur. Uzayda askeri faaliyetler ve silahlanma yasak değildir ancak belli istisnaları vardır.”
“BU, UZAY HUKUKUNUN İHLALİ”
Ve en kritik konu… “Amerikan şirketi Ay’da maden bulsa, bu kimin olacak?” İTÜ’de havacılık ve uzay hukuku alanında ders veren Nazlı Can “İşte orada bütün bu uzay madenciliğine ilişkin tartışmalara geliyoruz. Ben bu tür bir faaliyetin başka devletlerin o cisme erişiminin engelleneceği, dolaylı olarak uzayda egemenlik iddia edileceği ve çevresel olası etkileri dolayısıyla uzay hukukunu ihlal ettiğini düşünen hukukçulardanım. Ancak aksi görüşte olanlar da var. Aksi görüşte olanların iddiası ise ihlalin olmadığı yönünde. Amerika’nın 2015 yılındaki yasasında da açıkça Amerikan vatandaşlarının veya şirketlerinin uzayda madencilik yapabileceği bu kaynakları nakledebilecekleri ve satabilecekleri düzenlendi” diye konuştu.
