Kara delikler, belli büyüklükte kütleye sahip yıldızları sürdüren kimyasal yakıtın tükenmesi sonrasında, kendi kütle çekimleri altında, kendi üstlerine çökmeleri sonucu oluşan yapılardır. Ufacık bir hacme, muazzam miktarda malzemenin sığması nedeniyle aşırı yoğundurlar. Buna bağlı olarak da müthiş bir kütle çekim kuvvetine sahiptirler. Kara deliklerin kütle çekimi öylesine güçlüdür ki, ışık bile bu çekim kuvvetinden kaçamaz.
Kara Delik Nedir?
Kara delikler, çok büyük bir kütlenin ufacık bir alana sıkışmasıyla oluşuyor. Örneğin Güneş’in bir kara delik olabilmesi için 6 kilometreden daha küçük bir alana sıkıştırılması gerek. Ancak kara delikler sanıldığı gibi evrendeki her şeyi yutan birer canavar değil. Sadece yeterince yakınına gelen cisimleri yutarlar. Eğer Güneş’in yerinde, aynı kütlede bir kara delik olsaydı, Dünya ve diğer gezegenler, şimdiki yörüngelerinde dolanmaya devam edecekti.
Bilim insanları 10 Nisan 2019’da bir basın toplantısıyla çekilen ilk kara delik fotoğrafını dünya ile paylaştılar. Manşetteki fotoğrafta görülen kara deliğe Powehi adı verildi. Powehi, Hawaii dilinde “Derin, süslü, karanlık oluşum” anlamına geliyor.
Kara Delik Fotoğrafı Nasıl Çekildi?
Fotoğraf, ışığın bir cisimden yansımasının, ışığa hassas bir yüzey tarafından kayıt edilmesi ile oluşur. Oysa yukarıdaki fotoğraf bu şekilde oluşturulmadı. Dünya çevresindeki birçok radyo teleskobun günler boyunca eş zamanlı gözlem yapması sonucunda elde edilen verilerin işlenerek birleştirilmesi sonucunda üretildi.
Astronomide, teleskopunuz ne kadar büyükse o kadar veri toplarsınız. Ancak teleskop boyutu arttıkça maliyeti de artar ve git gide istenen büyüklükte teleskop yapmak zorlaşır. Astronomlar ve mühendisler, bu zorluğun üstesinden gelebilmek için interferometre adında bir yöntem geliştirdi. Bu yöntemde, görece küçük çok sayıda teleskop, koordine bir şekilde çalıştırılarak, sanki çapı daha büyük bir teleskop gibi kullanılıyor.
Bu resmin oluşturulabilmesi için, dünya çapında “Olay Ufku Teleskopu” denilen bir teleskop ağı oluşturuldu. Dünya’nın farklı yerlerindeki, biri Güney kutbunda bulunan 8 radyo teleskopu, bilinen en hassas saatler olan atom saatleri kullanılarak eş zamanlı hale getirildi ve hepsinin aynı anda aynı yere bakması sağlandı. Böylece Dünya büyüklüğünde bir radyo teleskop taklit edilmiş oldu.
Bu fotoğraf alışılagelmiş yöntemlerle çekilen fotoğraflardan farklı olarak, insan gözünün algılayamadığı, radyo dalgalarından oluşan bir fotoğraf. 40 milyar km çapıyla dünyadan 500 milyon trilyon km (yaklaşık 53 milyon ışık yılı) uzaktaki kara deliğin fotoğrafını çekmek için 200 kişilik bir ekip çalıştı. Toplanan verilerin analiz edilmesi ve birleştirilmesi 2 yıl sürdü. Projenin maliyeti 52 milyon dolar!
Kara delikten ışık bile kaçamazken, fotoğrafı nasıl çekildi?
Aslında kara deliğin fotoğrafı çekilmedi. Kara deliğin yutmak üzere olduğu parçacıkların gönderdiği veriler incelenerek, kara deliğin sınırları belirlendi.
Bu görüntüyü elde etmek neden 2 yıl sürdü?
Tüm teleskopların aynı anda görüntüyü elde edebilmesi için hepsinde uygun hava koşullarının olması gerekiyor. Ayrıca Antarktika gibi bir yerden elde edilen verilerin getirilmesi uzun zaman alabiliyor. Çünkü, verilerin tutulduğu bölgeye iniş yapılabilmesi için havaların ısınması gerekiyor (Veriler, internet üzerinde taşınamayacak kadar büyük boyutlarda olduğundan fiziksel sabit disklerle işlenip birleştirilmek üzere bir merkeze taşındı).
Görüntü neden net değil?
Dünya üzerinde uygun özelliklere sahip teleskop yerleri sınırlı ve teleskopların aralarındaki mesafe oldukça büyük. Arada kalan bölgelerde ve daha düzgün yayılmış şekilde teleskoplar yapılabilirse, daha net bir görüntü ortaya çıkabilir.
BAĞLANTILI HABER VE MAKALELER: İLK DÜNYALILAR PATLAMAYI GÖRDÜ!
